به مناسبت هفته سلامت

هم‌زمان با فرارسیدن هفته سلامت، مرکز تحقیقات ارتقاء سلامت دانشگاه هر روز با یکی از شعارهای روزانه این هفته همراه شماست، تا در پرتو آن، نگاهی علمی و کاربردی به ابعاد گوناگون سلامت داشته باشیم.

���� با ما همراه باشید؛ از اول اردیبهشت ماه هر روز، یک نکته برای زیستن آگاهانه‌تر و سالم‌تر.

���� شعار روز اول: "عدالت در سلامت با پزشکی خانواده و نظام ارجاع"روز نخست هفته سلامت به تأکید بر عدالت در دسترسی به خدمات سلامت اختصاص دارد؛ مفهومی بنیادین که با تقویت نظام ارجاع و استقرار مؤثر پزشکی خانواده می‌تواند از یک شعار به یک واقعیت تبدیل شود. پزشکی خانواده، با نگاهی جامع‌نگر به فرد و خانواده، نخستین و مهم‌ترین دروازه ورود به نظام سلامت است؛ جایی که خدمات بر اساس نیاز، نه صرفاً تقاضا، ارائه می‌شود و عدالت در تخصیص منابع محقق می‌گردد.

نگاهی به نقش پزشکی خانواده، نظام ارجاع و مردم در ارتقای سلامت جامعه

یکی از مهم‌ترین اهداف نظام‌های سلامت در دنیا، دسترسی عادلانه همه افراد جامعه به خدمات سلامت است؛ به‌گونه‌ای که هر فرد بدون توجه به محل سکونت، شرایط اقتصادی یا اجتماعی خود، بتواند خدمات سلامت مناسب و با کیفیت دریافت کند. تحقق این هدف ارزشمند، نیازمند طراحی و اجرای نظام مراقبت‌های اولیه سلامت بر پایه پزشک خانواده و نظام ارجاع کارآمد است.

پزشک خانواده؛ همراه همیشگی سلامت

پزشک خانواده نخستین سطح تماس مردم با نظام سلامت است. نقش پزشک خانواده فقط درمان بیماری نیست؛ بلکه هدایت، پیشگیری، مراقبت مستمر و حمایت از سلامت افراد و خانواده‌ها در طول زمان است. شناخت کامل پزشک خانواده از ویژگی‌های فردی، خانوادگی و محیطی بیماران، کمک می‌کند تا خدمات سلامت هدفمندتر و اثربخش‌تر ارائه شود و از درمان‌های غیرضروری، هزینه‌زا و پراکنده جلوگیری گردد.

نظام ارجاع؛ مدیریت هوشمند مسیر درمان

نظام ارجاع به معنای سطح‌بندی خدمات سلامت و هدایت بیماران از خدمات پایه به خدمات تخصصی است. این نظام کمک می‌کند تا بیماران ابتدا از خدمات جامع پزشک خانواده بهره‌مند شوند و فقط در صورت نیاز، با تشخیص پزشک خانواده، به متخصصان ارجاع داده شوند. این مسیر علاوه بر بهینه‌سازی منابع سلامت، از سردرگمی بیماران، هزینه‌های اضافی و ازدحام در مراکز تخصصی جلوگیری می‌کند.

راهکارهای تقویت نظام پزشک خانواده و ارجاع

تجربه جهانی و ظرفیت‌های ارزشمند نظام سلامت کشور نشان می‌دهد که می‌توان با راهکارهایی علمی و اجرایی، اثربخشی و کیفیت این نظام را افزایش داد:

• توسعه زیرساخت‌های پرونده الکترونیک سلامت و سامانه ارجاع هوشمند
• توانمندسازی علمی و مهارتی پزشکان خانواده با آموزش‌های به‌روز
• اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی گسترده برای مردم درباره نقش پزشک خانواده و فواید نظام ارجاع
• طراحی مشوق‌های مالی و حرفه‌ای برای پزشکان بر اساس کیفیت خدمات
• توسعه خدمات سلامت از راه دور (Telemedicine) به‌ویژه در مناطق کم‌برخوردار
• افزایش هماهنگی بین بخش‌های مختلف نظام سلامت، بیمه‌ها و فناوری اطلاعات

سلامت؛ یک مسئولیت مشترک

نقش مردم در تحقق عدالت سلامت به گونه‌ای است که همکاری و تعامل آنان با سیستم بهداشتی می‌تواند تأثیر زیادی بر کیفیت خدمات و بهبود وضعیت سلامت جامعه داشته باشد. در این راستا، برخی از ابعاد این نقش عبارتند از:

• اعتماد به پزشک خانواده: انتخاب و حفظ ارتباط مستمر با پزشک خانواده به‌عنوان مشاور و همراه سلامت فرد و خانواده، می‌تواند پایه‌گذار مراقبت‌های اولیه و پیشگیری از بیماری‌ها باشد.
• رعایت مسیر ارجاع: مراجعه به پزشک خانواده به‌عنوان اولین گام در دریافت خدمات بهداشتی، به‌ویژه زمانی که نیاز به ارجاع به متخصص وجود دارد، اهمیت ویژه‌ای دارد. این مسیر تعیین شده به تسهیل خدمات و جلوگیری از ازدحام در مراکز تخصصی کمک می‌کند.
• تکمیل پرونده سلامت: همکاری مردم در ثبت دقیق اطلاعات خود در پرونده الکترونیک سلامت، می‌تواند به بهبود مراقبت‌ها و ارائه خدمات بهداشتی دقیق‌تر و مؤثرتر کمک کند.
• سبک زندگی سالم: اجرای توصیه‌های مرتبط با پیشگیری، تغذیه سالم، تحرک و مدیریت استرس، از سوی مردم می‌تواند نقش مهمی در پیشگیری از بسیاری از بیماری‌ها و ارتقای سلامت عمومی ایفا کند.
• انتقال آگاهی: کمک به فرهنگ‌سازی در خانواده و جامعه درباره نقش پزشک خانواده و ارزش نظام ارجاع، می‌تواند موجب افزایش آگاهی عمومی و پذیرش بهتر این سیستم در سطح وسیع‌تر جامعه شود.

پس یادمان باشد؛ سلامت، فقط درمان بیماری نیست؛ سبک زندگی سالم، مراقبت مستمر، پیشگیری، مشاوره و آموزش صحیح، همه و همه در گرو همکاری متقابل مردم و نظام سلامت است. با هم می‌توانیم سلامت جامعه را ارتقاء دهیم.

منبع علمی:

 World Health Organization, Primary Health Care and Health Systems: https://www.who.int/health-topics/primary-health-care